Γιώργος Μαυρογιώργος*
Παρακολουθώ, μέρες τώρα, μια αρκετά ασυνήθιστη επίθεση εναντίον
των εκπαιδευτικών στην Κύπρο. Αλλεπάλληλα ρεπορτάζ, επιστολές, αναλύσεις,
συζητήσεις, κείμενα, ανακοινώσεις κ.α. λες και είναι ενορχηστρωμένα, σχεδόν στο
σύνολό τους, σε μια υπόθεση δυσφήμισης και διασυρμού των δασκάλων των
δημόσιων σχολείων. Εντυπωσιακή εξαίρεση αποτελεί η σιωπή του Υπουργείου
Παιδείας από αυτή την εκστρατεία. Για την ώρα τους έχει βάλει πολλή και σοβαρή
κατ οίκον εργασία με τους τρεις υπό έμφαση στόχους της σχολικής χρονιάς 2011-12.
Συνήθως, σε τέτοιες περιπτώσεις, οι εκάστοτε Υπουργοί Παιδείας πρωτοστατούν στη
δυσφήμιση.
Η μορφή και το περιεχόμενο των διαξιφισμών προκαλούν ένα είδος πολιτικο-ιδεολογικής ρύπανσης και σύγχυσης που βάζει σε δοκιμασία τις αντοχές μας. Συχνά, τα εκπαιδευτικά ζητήματα μάλλον απλοποιούνται και αποκόπτονται από την ιστορία τους. Προτείνονται αφοριστικές γενικεύσεις και “λύσεις” που θεμελιώνονται σε έναν ιδεαλιστικό συμβιβασμό για εύκολες, άμεσες και θαυματουργές δοκιμασμένες λύσεις που θα μας βγάλουν απ την κρίση. Ο καταιγισμός της δυσφήμισης ασκεί μια ιδιότυπη μορφή ιδεολογικής «βίας» στην κοινή γνώμη, με την προβολή υπεραπλουστευμένων εκδοχών.
Η
δυσφήμιση
Όπως διαβάζω, μετά από 11 ολόκληρα χρόνια, οι εκπαιδευτικοί στην Κύπρο τόλμησαν να απεργήσουν και να κάνουν, μόλις για μια ημέρα, απεργία ή στάση εργασίας! Από εδώ πυροδοτείται μια αρκετά ασυνήθιστη έκρηξη: Παρά τις σποραδικές γενικολογίες για τη σημαντική τους αποστολή, γίνεται λόγος για αδιάφορους και τεμπέληδες μόνιμους δημόσιους υπαλλήλους και εκβιαστές που προκλητικά αδιαφορούν για την κρίση και με τη δουλειά που (δεν) κάνουν οδηγούν τα παιδιά στα ιδιαίτερα(είναι και φοροφυγάδες!) και στα φροντιστήρια. Γίνεται συστηματική αναφορά στα «κεκτημένα» και στα «συντεχνιακά» προνόμια (μονιμότητα στην εργασία, υψηλές αμοιβές, μεγάλης διάρκειας διακοπές) με τρόπο που δυσφημίζουν κοινωνικούς αγώνες και απαξιώνουν κατακτήσεις που έχουν συμβάλει στον εκδημοκρατισμό της εκπαίδευσης.
Όπως διαβάζω, μετά από 11 ολόκληρα χρόνια, οι εκπαιδευτικοί στην Κύπρο τόλμησαν να απεργήσουν και να κάνουν, μόλις για μια ημέρα, απεργία ή στάση εργασίας! Από εδώ πυροδοτείται μια αρκετά ασυνήθιστη έκρηξη: Παρά τις σποραδικές γενικολογίες για τη σημαντική τους αποστολή, γίνεται λόγος για αδιάφορους και τεμπέληδες μόνιμους δημόσιους υπαλλήλους και εκβιαστές που προκλητικά αδιαφορούν για την κρίση και με τη δουλειά που (δεν) κάνουν οδηγούν τα παιδιά στα ιδιαίτερα(είναι και φοροφυγάδες!) και στα φροντιστήρια. Γίνεται συστηματική αναφορά στα «κεκτημένα» και στα «συντεχνιακά» προνόμια (μονιμότητα στην εργασία, υψηλές αμοιβές, μεγάλης διάρκειας διακοπές) με τρόπο που δυσφημίζουν κοινωνικούς αγώνες και απαξιώνουν κατακτήσεις που έχουν συμβάλει στον εκδημοκρατισμό της εκπαίδευσης.
Οι
ευφημισμοί
Η δυσφήμιση πάει χέρι-χέρι με μια επιστράτευση-επινόηση επεξεργασμένων ευφημισμών. Χρησιμοποιούνται όροι όπως διάλογος, θυσία, λειτουργοί, ευθύνη και συνευθύνη, αποτελεσματικότητα, ποιότητα, αξιολόγηση, εξυγίανση, λογοδοσία, αμοιβαιότητα, ειλικρίνεια, σοβαρότητα, συμβιβασμός, ρεαλισμός, εφικτό, κ.α.. Δε λείπουν και τα «καλά παραδείγματα» εκπαιδευτικών που δεν απεργούν και χαρίζουν την αντιμισθία μιας μέρας στο « δύσμοιρο Κράτος»!
Η δυσφήμιση πάει χέρι-χέρι με μια επιστράτευση-επινόηση επεξεργασμένων ευφημισμών. Χρησιμοποιούνται όροι όπως διάλογος, θυσία, λειτουργοί, ευθύνη και συνευθύνη, αποτελεσματικότητα, ποιότητα, αξιολόγηση, εξυγίανση, λογοδοσία, αμοιβαιότητα, ειλικρίνεια, σοβαρότητα, συμβιβασμός, ρεαλισμός, εφικτό, κ.α.. Δε λείπουν και τα «καλά παραδείγματα» εκπαιδευτικών που δεν απεργούν και χαρίζουν την αντιμισθία μιας μέρας στο « δύσμοιρο Κράτος»!
Εισαγωγή
απειλών
Πολύ συχνά, η σχετική συζήτηση εμπλουτίζεται, με περισσή αδεξιότητα σύγκρισης, με εισαγωγή απειλών από την Ελλάδα: να προσέξουμε μην έχουμε τα χάλια που έχει η Ελλάδα! Η σύγκριση, όντως, δεν προσφέρεται. Στην Ελλάδα οι εκπαιδευτικοί έχουν μακρά ιστορία απεργιακών κινητοποιήσεων αλλά οι μισθοί τους δεν είχαν «αξιοπρέπεια». Τώρα οι μισθοί τους θα είναι της «φτώχειας». Δεν ήταν, επομένως, οι πλουσιοπάροχες αμοιβές των εκπαιδευτικών το πρόβλημα. Ούτε οι απεργιακές τους κινητοποιήσεις ευθύνονται για την κρίση. Η δυσφήμιση και απαξίωση των εκπαιδευτικών επισκιάζει γνωστές και σημαντικές εκπαιδευτικές αλλαγές. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι οι ουσιαστικές εκπαιδευτικές αλλαγές που έγιναν στην Ελλάδα πιστώνονται, κυρίως, στους αγώνες τους παρά στην πολιτική βούληση των κυβερνώντων. Αυτό δεν είναι πάντα ευδιάκριτο, καθώς τα κοινωνικά αιτήματα για την εκπαίδευση ικανοποιούνται αργά και απέχουν χρονικά από την εποχή που τέθηκαν με επίμονους κοινωνικούς αγώνες διαρκείας. Τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά (ενδεικτικά: γλωσσικό, κατάργηση Παιδαγωγικών Ακαδημιών, εννιάχρονο σχολείο).
Πολύ συχνά, η σχετική συζήτηση εμπλουτίζεται, με περισσή αδεξιότητα σύγκρισης, με εισαγωγή απειλών από την Ελλάδα: να προσέξουμε μην έχουμε τα χάλια που έχει η Ελλάδα! Η σύγκριση, όντως, δεν προσφέρεται. Στην Ελλάδα οι εκπαιδευτικοί έχουν μακρά ιστορία απεργιακών κινητοποιήσεων αλλά οι μισθοί τους δεν είχαν «αξιοπρέπεια». Τώρα οι μισθοί τους θα είναι της «φτώχειας». Δεν ήταν, επομένως, οι πλουσιοπάροχες αμοιβές των εκπαιδευτικών το πρόβλημα. Ούτε οι απεργιακές τους κινητοποιήσεις ευθύνονται για την κρίση. Η δυσφήμιση και απαξίωση των εκπαιδευτικών επισκιάζει γνωστές και σημαντικές εκπαιδευτικές αλλαγές. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι οι ουσιαστικές εκπαιδευτικές αλλαγές που έγιναν στην Ελλάδα πιστώνονται, κυρίως, στους αγώνες τους παρά στην πολιτική βούληση των κυβερνώντων. Αυτό δεν είναι πάντα ευδιάκριτο, καθώς τα κοινωνικά αιτήματα για την εκπαίδευση ικανοποιούνται αργά και απέχουν χρονικά από την εποχή που τέθηκαν με επίμονους κοινωνικούς αγώνες διαρκείας. Τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά (ενδεικτικά: γλωσσικό, κατάργηση Παιδαγωγικών Ακαδημιών, εννιάχρονο σχολείο).
Ο
Χρόνος εργασίας
Αναρωτιέμαι, πάντως: πώς είναι δυνατόν να ζητάμε από τους εκπαιδευτικούς να δέχονται περικοπές στις αμοιβές τους, λόγω της λεγόμενης κρίσης, με το επιχείρημα ότι είναι προνομιούχοι! Θάπρεπε, άραγε, προκειμένου να μην έχουν μεγάλης διάρκειας διακοπές (ρεπορτάζ εφημερίδας έγραφε ότι οι «εκπαιδευτικοί μια μέρα δουλεύουν και μια δε δουλεύουν») να κάνουν άλλες δουλειές, όπως π. χ. καθαριότητα των δρόμων ή να επιβλέπουν την κατανάλωση νερού; Δεν είναι η οργάνωση και η λειτουργία των σχολείων που ορίζει και το χρόνο εργασίας τους; Ποιος είναι ο αντικειμενικός ελεύθερος χρόνος ενός εκπαιδευτικού που επιδιώκει να έχει σχέση σκεπτόμενου διανοούμενου με την εργασία του στο σχολείο; Ένας ελεύθερος επαγγελματίας μου είπε πως «αν ήμουν καλός δάσκαλος δε θα με έπιανε ο ύπνος τα βράδια!»
Αναρωτιέμαι, πάντως: πώς είναι δυνατόν να ζητάμε από τους εκπαιδευτικούς να δέχονται περικοπές στις αμοιβές τους, λόγω της λεγόμενης κρίσης, με το επιχείρημα ότι είναι προνομιούχοι! Θάπρεπε, άραγε, προκειμένου να μην έχουν μεγάλης διάρκειας διακοπές (ρεπορτάζ εφημερίδας έγραφε ότι οι «εκπαιδευτικοί μια μέρα δουλεύουν και μια δε δουλεύουν») να κάνουν άλλες δουλειές, όπως π. χ. καθαριότητα των δρόμων ή να επιβλέπουν την κατανάλωση νερού; Δεν είναι η οργάνωση και η λειτουργία των σχολείων που ορίζει και το χρόνο εργασίας τους; Ποιος είναι ο αντικειμενικός ελεύθερος χρόνος ενός εκπαιδευτικού που επιδιώκει να έχει σχέση σκεπτόμενου διανοούμενου με την εργασία του στο σχολείο; Ένας ελεύθερος επαγγελματίας μου είπε πως «αν ήμουν καλός δάσκαλος δε θα με έπιανε ο ύπνος τα βράδια!»
Η
μονιμότητα
Κι ύστερα το επιχείρημα της μονιμότητας! Πώς και η μόνιμη εργασία είναι προνόμιο και όχι κατάκτηση και δικαίωμα όλων των εργαζομένων; Η μονιμότητα προσφέρεται για διαπραγμάτευση και συμψηφισμό με το ύψος των αμοιβών; Η μονιμότητα είναι κατάκτηση και δίνει στο δάσκαλο τη δυνατότητα να είναι ελεύθερος, μπροστά στις διάφορες εξουσίες, κατά την άσκηση του κοινωνικού, παιδαγωγικού και διδακτικού του έργου. Δε μπορούμε να του λέμε «δάσκαλε, μη μιλάς και μη διεκδικείς γιατί είσαι μόνιμος». Η έμμεση προβολή της άποψης ότι υπάρχουν εργαζόμενοι που δεν είναι μόνιμοι συνιστά, άραγε, πρόταση: «Δώσε, δάσκαλε, πίσω τη μονιμότητα και ύστερα, αν τολμάς, μη δέχεσαι τις περικοπές»!
Κι ύστερα το επιχείρημα της μονιμότητας! Πώς και η μόνιμη εργασία είναι προνόμιο και όχι κατάκτηση και δικαίωμα όλων των εργαζομένων; Η μονιμότητα προσφέρεται για διαπραγμάτευση και συμψηφισμό με το ύψος των αμοιβών; Η μονιμότητα είναι κατάκτηση και δίνει στο δάσκαλο τη δυνατότητα να είναι ελεύθερος, μπροστά στις διάφορες εξουσίες, κατά την άσκηση του κοινωνικού, παιδαγωγικού και διδακτικού του έργου. Δε μπορούμε να του λέμε «δάσκαλε, μη μιλάς και μη διεκδικείς γιατί είσαι μόνιμος». Η έμμεση προβολή της άποψης ότι υπάρχουν εργαζόμενοι που δεν είναι μόνιμοι συνιστά, άραγε, πρόταση: «Δώσε, δάσκαλε, πίσω τη μονιμότητα και ύστερα, αν τολμάς, μη δέχεσαι τις περικοπές»!
Φροντιστήρια
Το αν οι γονείς πληρώνουν για φροντιστήρια δεν είναι υπόθεση ανεπάρκειας των εκπαιδευτικών για την προετοιμασία και εισαγωγή των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Είναι, κυρίως, θέμα του κλειστού αριθμού εισαγομένων, του ανταγωνισμού και της ιδεοληψίας ότι τα φροντιστήρια εξασφαλίζουν την επιτυχία. Η έξαρση των φροντιστηρίων δεν αυξάνει τις θέσεις των εισαγομένων αλλά τον ανταγωνισμό που είναι ταξικός. Τα φροντιστήρια οικειοποιούνται την εργασία που γίνεται στο δημόσιο σχολείο, για δώδεκα τουλάχιστον χρόνια. Τα φροντιστήρια δε θα μπορούσαν να κάνουν εκγύμναση, εάν το δημόσιο σχολείο δεν είχε φροντίσει ώστε οι μαθητές να κάνουν ουσιαστική σχέση με τη γνώση. Είναι ευτύχημα αν δε γίνονται φροντιστηριακά μαθήματα εντατικής εκγύμνασης στο δημόσιο σχολείο για τις εισαγωγικές εξετάσεις. Παρακάμπτω, αυτή τη φορά τη συζήτηση για τα ιδιωτικά.
Το αν οι γονείς πληρώνουν για φροντιστήρια δεν είναι υπόθεση ανεπάρκειας των εκπαιδευτικών για την προετοιμασία και εισαγωγή των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Είναι, κυρίως, θέμα του κλειστού αριθμού εισαγομένων, του ανταγωνισμού και της ιδεοληψίας ότι τα φροντιστήρια εξασφαλίζουν την επιτυχία. Η έξαρση των φροντιστηρίων δεν αυξάνει τις θέσεις των εισαγομένων αλλά τον ανταγωνισμό που είναι ταξικός. Τα φροντιστήρια οικειοποιούνται την εργασία που γίνεται στο δημόσιο σχολείο, για δώδεκα τουλάχιστον χρόνια. Τα φροντιστήρια δε θα μπορούσαν να κάνουν εκγύμναση, εάν το δημόσιο σχολείο δεν είχε φροντίσει ώστε οι μαθητές να κάνουν ουσιαστική σχέση με τη γνώση. Είναι ευτύχημα αν δε γίνονται φροντιστηριακά μαθήματα εντατικής εκγύμνασης στο δημόσιο σχολείο για τις εισαγωγικές εξετάσεις. Παρακάμπτω, αυτή τη φορά τη συζήτηση για τα ιδιωτικά.
Και οι περικοπές;
Πολλές από τους παραπάνω αστήρικτους ισχυρισμούς δε θα είχαν εκτοξευτεί, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, εάν οι εκπαιδευτικοί δέχονταν με «υψηλό αίσθημα ευθύνης» και με προθυμία περικοπές στους μισθούς τους. Όσα ισχυριζόμαστε πιο πάνω μπορούν να ενταχθούν στο πλαίσιο μιας προσέγγισης, σύμφωνα με την οποία, σε τελευταία ανάλυση, πρόκειται για μια σύγκρουση ανάμεσα στο κεφάλαιο και στην κόσμο της εργασίας ( σχέσεις εργασίας, όροι εργασίες, μισθοί, κ.τ.λ.), σε μια ταξική κοινωνία που προσδιορίζεται από άνιση κατανομή πλούτου προνομίων και εξουσίας. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των εκπαιδευτικών διαπιστώνουν ότι πέρα από την άνιση κατανομή πλούτου, υπάρχει έλλειμμα κοινωνικής δικαιοσύνης και στην κατανομή των βαρών, καθώς διαπιστώνουν και αδικίες στις εισφορές και φαινόμενα φοροδιαφυγής από τους «έχοντες». Από αυτή την άποψη η άρνησή τους να δεχτούν περικοπές πολιτικά και κοινωνικά είναι θεμελιωμένη.
Πολλές από τους παραπάνω αστήρικτους ισχυρισμούς δε θα είχαν εκτοξευτεί, τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, εάν οι εκπαιδευτικοί δέχονταν με «υψηλό αίσθημα ευθύνης» και με προθυμία περικοπές στους μισθούς τους. Όσα ισχυριζόμαστε πιο πάνω μπορούν να ενταχθούν στο πλαίσιο μιας προσέγγισης, σύμφωνα με την οποία, σε τελευταία ανάλυση, πρόκειται για μια σύγκρουση ανάμεσα στο κεφάλαιο και στην κόσμο της εργασίας ( σχέσεις εργασίας, όροι εργασίες, μισθοί, κ.τ.λ.), σε μια ταξική κοινωνία που προσδιορίζεται από άνιση κατανομή πλούτου προνομίων και εξουσίας. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των εκπαιδευτικών διαπιστώνουν ότι πέρα από την άνιση κατανομή πλούτου, υπάρχει έλλειμμα κοινωνικής δικαιοσύνης και στην κατανομή των βαρών, καθώς διαπιστώνουν και αδικίες στις εισφορές και φαινόμενα φοροδιαφυγής από τους «έχοντες». Από αυτή την άποψη η άρνησή τους να δεχτούν περικοπές πολιτικά και κοινωνικά είναι θεμελιωμένη.
Τα ερωτήματα
Υπάρχουν, όμως, αρκετά ερωτήματα: Αν τα παραπάνω είναι η βάση των κινητοποιήσεών τους, γιατί οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των εκπαιδευτικών παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις και δεν εκφράζονται ενωτικά; Μήπως, αυτή είναι η αχίλλειος πτέρνα στην εκστρατεία που γίνεται; Πού είναι οι στρατηγικές συμμαχίας με άλλες κατηγορίες εργαζομένων στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα ή και ανέργους για ενιαίο μέτωπο στη διαχείριση της λεγόμενης κρίσης; Πού είναι η υπόθεση της πολλαπλώς προβαλλόμενης ριζοσπαστικής προοδευτικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης; Πότε θα πάψουν οι εκπαιδευτικοί να αιφνιδιάζονται και να παρακολουθούν ,σε κατάσταση σύγχυσης και αμηχανίας, αυτά που προτείνονται ως νέες αλλαγές στο σχολείο; Πότε θα ζητήσουν σαφείς εξηγήσεις στο τι συνίσταται το «νέο»; Πότε θα ακυρώσουν και θα καταργήσουν στην πράξη τις επιτροπές των σοφών, τα συμβούλια και τους ειδικούς για να πάρουν την υπόθεση της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης στα χέρια τους; Υποθέτω πως αν δώσουν πειστικές και ολοκληρωμένες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, δύσκολα θα μπορούν να «τους βάζουν χέρι» οι «σκηνοβάτες» της εξουσίας των εχόντων και των ειδικών. Πάντως, η συγκατοίκηση δυσφήμισης και ευφημισμών στη συγκεκριμένη μικρής έντασης σύγκρουση είναι εκρηκτικό μείγμα. Η εκπαίδευση δεν είναι Μαρί. Έχει, όμως, κι αυτή το «Μαρί»της , μόνο που είναι αόρατο και σιωπηλό, εκτός κι αν η κοινωνική δυναμική το αναδείξει. Από αυτή τη δυναμική μπορούμε να προσβλέπουμε να αναδειχτεί ο δάσκαλος που ζει και την ώρα που εργάζεται, που σκέφτεται, που στοχάζεται, που μάχεται και δεν το «βουλώνει»! «Μάχιμους εκπαιδευτικούς» τους λέτε…
Υπάρχουν, όμως, αρκετά ερωτήματα: Αν τα παραπάνω είναι η βάση των κινητοποιήσεών τους, γιατί οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των εκπαιδευτικών παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις και δεν εκφράζονται ενωτικά; Μήπως, αυτή είναι η αχίλλειος πτέρνα στην εκστρατεία που γίνεται; Πού είναι οι στρατηγικές συμμαχίας με άλλες κατηγορίες εργαζομένων στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα ή και ανέργους για ενιαίο μέτωπο στη διαχείριση της λεγόμενης κρίσης; Πού είναι η υπόθεση της πολλαπλώς προβαλλόμενης ριζοσπαστικής προοδευτικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης; Πότε θα πάψουν οι εκπαιδευτικοί να αιφνιδιάζονται και να παρακολουθούν ,σε κατάσταση σύγχυσης και αμηχανίας, αυτά που προτείνονται ως νέες αλλαγές στο σχολείο; Πότε θα ζητήσουν σαφείς εξηγήσεις στο τι συνίσταται το «νέο»; Πότε θα ακυρώσουν και θα καταργήσουν στην πράξη τις επιτροπές των σοφών, τα συμβούλια και τους ειδικούς για να πάρουν την υπόθεση της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης στα χέρια τους; Υποθέτω πως αν δώσουν πειστικές και ολοκληρωμένες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, δύσκολα θα μπορούν να «τους βάζουν χέρι» οι «σκηνοβάτες» της εξουσίας των εχόντων και των ειδικών. Πάντως, η συγκατοίκηση δυσφήμισης και ευφημισμών στη συγκεκριμένη μικρής έντασης σύγκρουση είναι εκρηκτικό μείγμα. Η εκπαίδευση δεν είναι Μαρί. Έχει, όμως, κι αυτή το «Μαρί»της , μόνο που είναι αόρατο και σιωπηλό, εκτός κι αν η κοινωνική δυναμική το αναδείξει. Από αυτή τη δυναμική μπορούμε να προσβλέπουμε να αναδειχτεί ο δάσκαλος που ζει και την ώρα που εργάζεται, που σκέφτεται, που στοχάζεται, που μάχεται και δεν το «βουλώνει»! «Μάχιμους εκπαιδευτικούς» τους λέτε…
• Ομότιμος
καθηγητής Παιδαγωγικής. Αντιπρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΥΠΠΟ
Ιστοσελίδα http://pep.uoi.gr/gmavrog
email: gmavrog@cc.uoi.gr
Ιστοσελίδα http://pep.uoi.gr/gmavrog
email: gmavrog@cc.uoi.gr
Το άρθρο αυτό διαβάστηκε 11784 φορές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου