Πρόταση για Ωρολόγιο Πρόγραμμα Μέσης Εκπαίδευσης: Επιστημονικά ατεκμηρίωτη, αναχρονιστική, απαράδεκτη για μαθητές, γονείς, καθηγητές και τη σύγχρονη Κύπρο

Μετά την κατάθεση της πρότασης για το νέο Ωρολόγιο Πρόγραμμα της Μέσης Εκπαίδευσης από τον Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού, η Προοδευτική Κίνηση Καθηγητών προχώρησε άμεσα στη διεξοδική μελέτη του περιεχομένου της. Με βάση την πιο πάνω μελέτη, η Προοδευτική Κίνηση Καθηγητών κρίνει ότι η εν λόγω πρόταση είναι επιστημονικά ατεκμηρίωτη, αναχρονιστική και απαράδεκτη για μαθητές, γονείς και καθηγητές και την τη σύγχρονη Κύπρο του 21^ου αιώνα, με βάση τα όσα θα αναφερθούν στη συνέχεια.

·         Είναι γενικά παραδεκτό ότι το Ενιαίο Λύκειο, όπως λειτουργεί από το 2000 με απόφαση της Κυβέρνησης Κληρίδη, χρήζει ανανέωσης και εκσυγχρονισμού. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι πρέπει να γυρίσουμε το χρόνο πίσω και να επιστρέψουμε σε ένα σύστημα που μας πάει πίσω ακόμα και από εκείνο που εφαρμοζόταν πριν από το 2000, όπως προβλέπει η νέα πρόταση για το Ωρολόγιο Πρόγραμμα. Ένα σύστημα που ήταν απηρχαιωμένο ήδη το 2000 δεν μπορεί να έχει καταστεί σύγχρονο 15 χρόνια μετά. Μια πρόταση που μας γυρνάει δεκαετίες πίσω δεν μπορεί να βαφτίζεται πρόταση εκσυγχρονισμού αλλά είναι πρόταση αναχρονισμού.

·         Ως Προοδευτική Κίνηση Καθηγητών είχαμε επισημάνει εξάλλου το οξύμωρο να συμμετέχουν στην Επιτροπή για τα Ωρολόγια Προγράμματα οι συντελεστές και ένθερμοι υποστηρικτές της εισαγωγής του Ενιαίου Λυκείου το 2000. Τα άτομα αυτά, προφανώς λόγω των αρνητικών συνεπειών που είχαν για το εκπαιδευτικό σύστημα οι τότε προτάσεις τους, θέλουν να γυρίσουν το χρόνο πίσω και δεν έχουν να εισηγηθούν τίποτα καλύτερο από την επιστροφή στο παλιό σύστημα.

·         Η νέα πρόταση αποτελεί μνημείο αντιεπιστημονικότητας, αφού καμία από τις εισηγήσεις που περιλαμβάνει και καμία από τις θέσεις που διατυπώνονται σ’ αυτή δεν τεκμηριώνονται επιστημονικά και βιβλιογραφικά, γεγονός απαράδεκτο για μια σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα. Ρωτάμε ευθέως τον Υπουργό Παιδείας που προέρχεται από τον ακαδημαϊκό χώρο, αν θα αποδεχόταν κάτι τέτοιο σε εργασία φοιτητών του; Τον καλούμε να αναλογιστεί, ότι εδώ δεν πρόκειται απλώς για μια φοιτητική εργασία, αλλά για ένα σύστημα που θα επηρεάσει το παρόν και το μέλλον της νέας γενιάς.

·         Η μόνη συγκεκριμένη βιβλιογραφική αναφορά που γίνεται στην πρόταση από το διεθνή χώρο είναι η μελέτη «Education at a Glance» του 2014 του ΟΟΣΑ. Αξίζει να σημειωθεί, επειδή ανατρέξαμε στην εν λόγω μελέτη, ότι ακόμα και αυτά τα στοιχεία παρουσιάζονται παραποιημένα στην πρόταση για το νέο Ωρολόγιο Πρόγραμμα.

·         Η πρόταση διατείνεται ότι «το Νέο Ωρολόγιο Πρόγραμμα, με τη νέα του μορφή και περιεχόμενο, ευθυγραμμίζεται με τις διεθνείς τάσεις, όπως αυτές καταδεικνύονται από τον ΟΟΣΑ…» (σελ. 18). Βέβαια, παραλείπει να αναφέρει ποιες είναι ακριβώς αυτές οι διεθνείς τάσεις, πέρα από την αναφορά σε ποσοστά κατανομής του διδακτικού χρόνου σε κατηγορίες μαθημάτων, τα οποία, όπως σημειώσαμε ήδη, παρουσιάζονται παραποιημένα. Παράλληλα, ενώ η πρόταση μιλά για ευθυγράμμιση με τα δεδομένα του ΟΟΣΑ, καταθέτει εισηγήσεις που όχι απλώς δε συνιστούν ευθυγράμμιση με αυτά αλλά διευρύνουν ακόμα περισσότερο την απόκλιση από τα δεδομένα του ΟΟΣΑ.

·         Η πρόταση δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα συνονθύλευμα των αναχρονιστικών, υπερσυντηρητικών, ελιτιστικών και ξενοφοβικών ιδεοληψιών των συντακτών της. Σημειώνουμε ενδεικτικά κάποιες αναφορές της πρότασης: «…θα πρέπει όλοι οι ξένοι μαθητές…» (σελ. 33), «Όλα αυτά κρίνονται απαραίτητα στην εποχή του κοσμοπολιτισμού και της παγκοσμιοποίησης και των κινδύνων υπό τους οποίους τελεί ο κυπριακός ελληνισμός» (σελ. 37), «Τα λεγόμενα ουμανιστικά γυμνάσια είναι στην Ευρώπη σχολεία υψηλότερων προδιαγραφών» (σελ. 38).

·         Η πρόταση καταστρατηγεί και τους δύο πυλώνες της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης, που ήταν η διαμόρφωση ενός δημοκρατικού και ανθρώπινου σχολείου στην Κύπρο. Το σχολείο που διαμορφώνεται με την πρόταση δεν είναι δημοκρατικό, γιατί κατατάσσει τους μαθητές σε κατηγορίες (ειδικά σχολεία ενδιαφέροντος, αλλόγλωσσοι, Παγκύπριο Γυμνάσιο), με αποτέλεσμα να μη φοιτούν όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από ιδιαιτερότητες τους, στο ίδιο σχολείο.

·         Το σχολείο που διαμορφώνει η πρόταση δεν είναι ανθρώπινο, γιατί δεν τηρούνται οι αρχές του, δηλαδή ότι «κανένα παιδί δεν αποκλείεται, δεν περιθωριοποιείται, δε στιγματίζεται, δεν περιφρονείται και δε δυστυχεί εξαιτίας κάποιας ιδιαιτερότητας» και ότι «οι μαθητές και οι μαθήτριες έχουν το δικαίωμα και τη δυνατότητα να βιώνουν την παιδική και τη νεανική ηλικία ως τις πιο δημιουργικές και ευτυχισμένες περιόδους της ανθρώπινης ζωής και όχι αποκλειστικά ως περιόδους ιδιαίτερα κοπιαστικής προετοιμασίας για την ενήλικη ζωή».

·         Ειδικά ως προς τον ανθρώπινο χαρακτήρα του σχολείου, η πρόταση κινείται σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση, αφού μέσα από τις εισηγήσεις της:

o   Eντατικοποιείται ο εξετασιοκεντρικός χαρακτήρας του σχολείου, με την αύξηση των εξεταζόμενων μαθημάτων στο Λύκειο (από 4 στα 5). Αν μάλιστα οι μαθητές επιθυμούν να διεκδικήσουν πρόσβαση σε δύο πεδία πρόσβασης για τα Πανεπιστήμια, δυνατότητα που έχουν σήμερα, οι μαθητές θα καλούνται να εξετάζονται και σε περισσότερα από τα πέντε υποχρεωτικά μαθήματα, αφού ο τρόπος με τον οποίο δομούνται οι κατευθύνσεις στη Β’ και Γ’ Λυκείου τους στερεί τη δυνατότητα πρόσβασης σε δύο πεδία, σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις δε θα μπορούν να διεκδικούν πρόσβαση ούτε καν σε όλες τις Σχολές του ίδιου πεδίου.

o   Τα πιο πάνω δεδομένα όχι μόνο δεν υπηρετούν το διαχρονικό στόχο για μείωση της παραπαιδείας, αλλά αντίθετα ρίχνουν νερό στο μύλο της παραπαιδείας. Το νέο Λύκειο είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο και επίπονο για τους μαθητές σχολείο. Θα οδηγήσει χιλιάδες μαθητές στα φροντιστήρια με ό,τι αυτό συνεπάγεται οικονομικά αλλά θα τους αφαιρέσουν και τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο που σήμερα έχουν.

o   Ενώ αυξάνεται ο εξετασιοκεντρικός χαρακτήρας του Λυκείου, μειώνεται σημαντικά ο μορφωτικός χαρακτήρας του. Η όλη φιλοσοφία που διέπει την πρόταση θεωρεί ότι η φοίτηση στο σχολείο θα πρέπει να είναι μια δυσάρεστη διαδικασία, κάτι που διαφαίνεται από τις αναφορές σε «επιλογές ευκαιρίας και ευκολίας» και από το γεγονός ότι εξοβελίζονται μαθήματα που εκτός από τις γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες που προσφέρουν, μπορούν να είναι και ευχάριστα, γεγονός απαράδεκτο για την Επιτροπή που συνέταξε την πρόταση.  

o   Το Λύκειο επιστρέφει στη νοοτροπία της δεκαετίας του '70 και του '80, με την επαναφορά της κρίσης του ακαδημαϊκού μέλλοντος του μαθητή μέσα από ένα σκληρό σύστημα που απαιτεί αποστήθιση και όχι ενεργητική συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία.

·         Διερωτόμαστε πραγματικά, αν οι συντάκτες της πρότασης αντιλαμβάνονται για ποια κοινωνία ετοιμάζονται οι μαθητές που θα φοιτήσουν στο Λύκειο που προτείνουν. Κατά την άποψή μας, το Λύκειο που προτείνουν δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της σύγχρονης Κύπρου του 21^ου αιώνα, γιατί:

o   Συρρικνώνει την απαραίτητη στο σύγχρονο εκπαιδευτικό γίγνεσθαι εκμάθηση ερευνητικών δεξιοτήτων και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών.

o   Εμμένει στη λογική του σχολείου μιας άλλης εποχής με αυτόνομα γνωστικά αντικείμενα, χωρίς αυτά να διέπονται από διεπιστημονικότητα.

o   Επιμένει στη «Λερναία ΄Υδρα» των φροντιστηρίων και της παραπαιδείας, που θα εξακολουθήσει να κατατρώει τα ήδη πενιχρά εισοδήματα των οικογενειών.

o   Δεν κόβει τον «ομφάλιο λώρο» του Λυκείου από την εισαγωγή των μαθητών στα Πανεπιστήμια.

o   Οδηγεί στην πρώιμη εξειδίκευση των μαθητών παραβλέποντας την σύγχρονη πραγματικότητα της αγοράς εργασίας.

o   Αυξάνει την πιθανότητα σχολικής διαρροής και πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου.

·         Το μόνο που πραγματικά επιτυγχάνει η πρόταση για το νέο Ωρολόγιο Πρόγραμμα είναι οι δραστικές περικοπές των δαπανών για την Παιδεία. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι πρόταση είναι πλήρως ευθυγραμμισμένη με τις προτάσεις της Τρόικα, του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Όπως παραδέχεται η ίδια την πρόταση, «θα οδηγήσει και σε οικονομική αποφόρτωση της πολιτείας».

·         Για εμάς τους καθηγητές και την οργάνωσή μας, η πρόταση για το νέο Ωρολόγιο Πρόγραμμα δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή ούτε καν ως βάση συζήτησης, γιατί συγκρούεται με τις θέσεις/αποφάσεις που έλαβε η ΟΕΛΜΕΚ το 2012, οι οποίες δεσμεύουν την οργάνωσή μας και σήμερα. Συγκεκριμένα, η πρόταση που κατατέθηκε:

• Δεν περιλαμβάνει «επιστημονική-ερευνητική ανάλυση-αξιολόγηση του υφιστάμενου Ωρολογίου Προγράμματος».

• Δε συνοδεύεται από επαρκή επιστημονική τεκμηρίωση των προτάσεων που θα περιλαμβάνει.

• Δεν ικανοποιεί τη βασική και θεμελιώδη θέση μας, ότι δε θα ανεχθούμε θυματοποίηση οποιουδήποτε συναδέλφου με όποιο καθεστώς και αν εργάζεται. Με βάση την πρόταση που κατατέθηκε θα μειωθούν σημαντικά οι ανάγκες για διορισμούς και θυματοποιούνται μόνιμοι, συμβασιούχοι, έκτακτοι και αντικαταστάτες. 

• Δεν καθορίζεται συγκεκριμένα η πολιτική έναντι των ξένων γλωσσών και κατατίθενται προτάσεις αίολες, οι οποίες αλλάζουν με απαράδεκτο τρόπο το εργασιακό καθεστώς πολλών συναδέλφων.

·         Τέλος, ξεκαθαρίζουμε ως Προοδευτική Κίνηση Καθηγητών ότι μονομερή εφαρμογή νέου Ωρολογίου Προγράμματος αποτελεί για μας casus belli. Οι σχετικές δηλώσεις του Υπουργού Παιδείας για εφαρμογή του νέου Ωρολογίου Προγράμματος από την επόμενη σχολική χρονιά εκτός από απαράδεκτες είναι και ανεύθυνες. Τον υπενθυμίζουμε ότι παρόμοιες διαδικασίες ακολουθήθηκαν και το 2000 και τις συνέπειες των βεβιασμένων αποφάσεων τις πληρώνουμε μέχρι σήμερα. Με τις δηλώσεις του, καταστρατηγεί εξάλλου τις εισηγήσεις της ίδιας της Επιτροπής, που επισημαίνει «πως καμιά αλλαγή δεν θα είναι αποτελεσματική χωρίς την εμπέδωση μιας συγκεκριμένης φιλοσοφίας, τη συνακόλουθη ανάπτυξη του αναλυτικού προγράμματος, την ετοιμασία του υλικού και πρωτίστως την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών». Θέλουμε να πιστεύουμε πως ο Υπουργός Παιδείας δε θα επιθυμούσε να συνδέσει το όνομά του με μια ακόμα αποτυχημένη και βεβιασμένη αλλαγή του Ωρολογίου Προγράμματος, γεγονός που θα τον ακολουθεί για πολλά χρόνια.

Με βάση τα πιο πάνω, η Προοδευτική Κίνηση Καθηγητών θεωρεί ότι η πρόταση που κατατέθηκε για τα νέα ωρολόγια προγράμματα είναι απαράδεκτη για μαθητές, γονείς και καθηγητές και δεν εξυπηρετεί τις σύγχρονες ανάγκες. Ως Προοδευτική, θα αντιδράσουμε άμεσα και θα αγωνιστούμε με όλες της τις δυνάμεις εναντίον της εισδοχής της οργάνωσής μας σε οποιονδήποτε διάλογο με το ΥΠΠ και στις όποιες μονομερείς μεθοδεύσεις για την εφαρμογή τους.